اکنون، در چهار جهت حرم مطهر، چهار «بَست» قرار دارد:

غرب: «بست شيخ طوسی» يا «بست بالاخيابان/ بست بالا/ بست عُليا» که خيابان شيرازی را با گذر از ايوان ساعت، به صحن عتيق ارتباط می‌دهد.

شرق: «بست شيخ حرّ عاملی» يا «بست پايين‌خيابان/ بست پايين/ بست سُفلی» که از خيابان نواب صفوی به آن جا می‌رسند و از طريق ايوان نقاره‌خانه به صحن عتيق راه دارد و از يک ضلع آن می‌توان به صحن آزادی (صحن نو) راه يافت.

شمال: «بست شيخ طبرسی» که از خيابان طبرسی به صحن انقلاب يا عتيق گشوده می‌شود.

جنوب: «بست شيخ بهاءالدين» که حد فاصل صحن جامع رضوی و مجموعه حرم مطهر است.

از اين چهار مورد، دو بست بالا و پايين پيشينه بيشتری دارند که نخست به آن دو می‌پردازيم:

بست‌های شيخ طوسی و شيخ حرّ عاملی بايد يک‌جا مطرح شوند؛ زيرا احداث هر دو آن‌ها به زمان ساخته شدن خيابان اصلیِ غربی ـ شرقی شهر مشهد برمی‌گردد که در دوره شاه عباس صفوی اتفاق افتاده است. بدين ترتيب که آب سرچشمه گرفته از «چشمه گيلاس» در غرب مشهد را به شهر آوردند و آن را از ميان صحن عتيق (سقاخانه) عبور دادند و از شرق مجموعه حرم مطهر به بيرون هدايت کردند، به موازات اين نهر، خيابانی نيز احداث شد که قسمت غربیِ آن، «بالاخيابان» نام گرفت و از طريق «بست بالا» به صحن سقاخانه پيوست، و چون از آن سوی صحن بيرون می‌رفت، بايد از «بست پايين» می‌گذشت تا به «پايين‌خيابان» برسد.
در دو سوی اين بست‌ها، دکان‌ها و کارگاره‌ها و تجارت‌خانه‌ها و اقامت‌گاه‌های متعددی قرار داشت و شلوغ‌ترين راه‌های منتهی به حرم بود و در حقيقت، اين بست‌ها مرز ميان محدوده مسکونی و تجاری با مجموعه زيارتی به حساب می‌آمد و از آن‌جا بود که ورود خارجيان ممنوع می‌شد و خادمان حرم مطهر به منظور استقبال از حاکمان وقت، در آستانه آن می‌ايستادند.
شکل ظاهری اين بست‌ها از دوره تأسيس در روزگار صفويه، تا دوران افشاريان و قاجاريان و پهلوی تا کنون، دگرگونی‌های بسياری را شاهد بوده و پس از احداث فلکه حضرت، بزرگ‌ترين تغيير در سال 1354 و همزمان با اجرای طرح توسعه حرم مطهر رخ داده است که طی آن، تمام واحدهای اقامتی، مسکونی، تجاری و هر چه که با مجموعه حرم مطهر ارتباطی نداشت، در محدوده بست‌ها تخريب شد و مرز ميان شهر و حرم به فاصله دورتری انتقال يافت.
ابتدا، مهمانسرای حضرتی (يا مهمانخانه زواری) در ضلع جنوبی بست بالاخيابان بود که پس از تغييرات يادشده به ضلع شمالی بست پايين‌خيابان منتقل شد.
روی نهر خيابان در ابتدا باز بود که در سال 1329 شمسی پوشانده شد و شش سال بعد از آن، فضای سبز زيبايی بر روی آن احداث گرديد.
در عمليات توسعه سال 1354 شکل ظاهری بست‌ها حفظ شد و تمام فضای بيرون بَست، تا محيط دايره‌ای که برای اين هدف در نظر گرفته شده بود، چمن‌کاری شد.
پس از انقلاب اسلامی، در شمال بست بالا، کتابخانه مرکزی آستان قدس، و در جنوب آن صحن جمهوری اسلامی ساخته شد و از ميان آن، راهی به رواق دارالحجه در قسمت زيرين صحن انقلاب پديد آمد.
بناهای اطراف بست پايين در حال حاضر عبارت است از: صحن آزادی (يا صحن نو) در جنوب، مهمانسرای حضرت و دانشگاه علوم اسلامی رضوی (در محل مدرسه خيرات‌خان قديم) در شمال و ايوان نقاره‌خانه در غرب.
نامگذاری بست‌های شيخ طوسی و شيخ حرّ عاملی مربوط به پس از انقلاب اسلامی است و تا پيش از آن به همان بست بالا و بست پايين شناخته می‌شد و هنوز هم در نزد برخی از مردم مشهد اين نام‌ها رواج دارد.

اما دو بَستِ «شيخ طبرسی» و «شيخ بهاءالدين» (شيخ بهائی)، در مقايسه با بست‌های بالا و پايين، قدمت کمتری دارند.
تفصيل مطلب بدين شرح است:

ـ بَست شيخ طبرسی در شمال حرم مطهر، خيابانی به همين نام را به صحن آزادی (عتيق/ سقاخانه) ارتباط می‌دهد و زائران، پس از عبور از فضای بَست، بايد از زير ايوان عباسی در روبروی گنبد مطهر و پنجره فولاد بگذرند تا به آن صحن دلنشين برسند.
اين بَست بعد از انقلاب اسلامی احداث شده؛ در ضلع شرقی آن بنای دانشگاه علوم اسلامی رضوی (مدرسه قديم ميرزا جعفر) و در ضلع غربی آن ساختمان تازه‌تأسيس کتابخانه مرکزی آستان قدس قرار دارد. گرچه در آغاز، در ميانه اين بَست، فضای سبز و نورپردازی زيبايی احداث شده بود که به آن حال و هوای خوبی می‌بخشيد، اما اخيراً و به دنبال عمليات توسعه ساختمانی، باغچه‌ها و چراغ‌های فانوسی و آب‌نمای سنگی آن، احتمالاً به صورت موقت، برداشته شده است.

ـ بَست شيخ بهاءالدين در جنوب حرم مطهر امام رضا عليه‌السلام نيز پس از انقلاب اسلامی و توسعه‌های ساختمانی اطراف حرم پديد آمده و به جای بازار زنجير که پيش از اين مسجد گوهرشاد را به بازار بزرگ وصل می‌کرد، احداث شده است. قبل از آن که صحن جامع رضوی احداث شود، اين بَست در مرز فضاهای مجموعه حرم قرار داشت و از همان کارکرد تاريخیِ بَست برخوردار بود، اما با ساخته شدن صحن جامع رضوی در قسمت جنوبی مسجد گوهرشاد و صحن قدس، بَست شيخ بهاءالدين در دل چندين صحن واقع شده است. از شرق به صحن قدس و صحن مسجد گوهرشاد می‌پيوندد، از غرب به صحن جمهوری اسلامی راه می‌يابد، از جنوب با صحن جامع رضوی ارتباط دارد و از شمال، با عبور از دو کفشداری 13 و 14 به رواق دارالولايه می‌رسد. تا چندی پيش در ميان اين بَست نيز فضای سبز چشمنوازی وجود داشت، اما در حال حاضر (1396) نه از آن فضای سبز و نه از سنگفرش زيبای آن، چيزی ديده نمی‌شود، و تنها يک مسير وسيع آسفالته و ناهموار باقی مانده است، که البته بعيد است به همين شکل رها شود.
در حال حاضر اثری از فضاهای سبز اين دو بست به چشم نمی‌خورَد.